چکیده لوازم وحدت شخصیه به بیان استاد امینی نژاد و کتاب حکمت عرفانی

                                                                                               بسم الله الرحمن الرحیم

هرچند تمام مباحث عرفاني، از جهتي فروع و لوازم خداشناسي عرفاني و وحدت شخصيه وجودند، مناسب است برخي از لوازم و نتايج آن، كه در فهم مبحث وحدت شخصيه و رفع برخي سوء‌برداشت‌ها مؤثر است با تأكيدی بيشتر کانون توجه قرار گيرد.

• ۱. لا بشرطيت و اطلاق يا قسمي است و يا مقسمي. در اطلاق قسمي، شيء، مقيد به اطلاق و سريان است، مانند نفس رحماني، اما در اطلاق مقسمي، حتي قيد اطلاق و سريان نيز وجود ندارد، و از این رو، با به‌شرط شيء و به‌شرط لا بودن نيز جمع مي‌شود. از ديدگاه عرفان، حق‌تعالي اطلاق و لا بشرطيت مقسمي دارد.
• ۲. تغاير و تمايز يا تقابلي است يا احاطي، و از نظر عرفا حق‌تعالي به نحو احاطي از خلق متمايز است. به بيان روشن‌تر، همچنان‌كه خداوند به جهت احاطه و شمولْ عين اشياست، دقيقاً به همين جهت غير اشيا و متمايز از آنهاست.
• ۳. در عرفان سه نوع حيرت مطرح است: اول حيرت معرفتي كه منشأ آن شك و ترديد است و امري نامطلوب به‌شمار می‌آید؛ دوم حيرت رواني كه به سبب معرفت به حقايق نظام هستي به انسان دست مي‌دهد و همراه نوعي بهت‌زدگي و هيمان لذت‌بخش و شيرين است؛ و سوم حيرت وجودي كه واقعيت خارجي حقيقي دوپهلو و دوچهره است.
• ۴. در مقابل عده‌اي كه قايل به تشبيه محض يا تنزيه صرف شده‌اند، عرفان معتقد به جمع بين تشبيه و تنزيه است.
• ۵. از نظر اهل معرفت، از آن جهت كه حق در دل همه اشيا حضور دارد و از نظر نظام احسن عالم، هيچ شري وجود ندارد و همه چيز خير محض و زيبايي تمام است؛ اما از منظر تفاضل وجود و تشكيك در ظهور تكويناً و از نظر اوامر و نواهي شرايع تشريعاً شرور معنا مي‌يابد، لكن منافاتي با ديدگاه وحدت شخصيه وجود ندارد.
• ۶. حلول و اتحاد در جايي است كه دو وجود فرض شود. ازاین‌رو در عرفان كه جز يك وجود را نمي‌پذيرد، جايي براي حلول و اتحاد نيست.
• ۷. در عرفان موجودات و كثرات هستي نفي نمي‌شوند، بلكه همه آنها را با حيث تقييدي وجود حق، موجود و واقعي مي‌شمارند.
• ۸. هرگاه وجود را به لحاظ وحدت محض و حقيقي مد نظر قرار دهيم، «حق» ‌خواهد بود و هرگاه فقط كثرت شئون را لحاظ کنیم، خلق و مظاهر شكل مي‌گيرند، و هرگاه لحاظ وحدت نسبي را اعتبار کنیم، اسما و احوال حق تحقق خواهند داشت.
• ۹. اعتقاد به توحيد عرفاني كه همراه با احساس حضور عالمانة حق‌تعالي در همه جا حتي عمق جان آدمي است، نقش تربيتي فوق‌العاده‌اي در مراحل سلوكي خواهد داشت.